MoesMánia2020
6 januari 2020
Surrealisme: Illusie of essentie?
Het eerste realisatievoorstel voor het in 2017 geschetste idee om een voorlichtend, educatief en speels evenement vorm te geven – niet elitair maar op bredere leest geschoeid en laagdrempelig – diende als basis voor een manifestatie over de wisselwerking tussen maatschappij en kunst, in het bijzonder tussen mores en surrealisme. Het toegroeien naar inclusiviteit – androïden daarbij niet uitgesloten! – zou hierin een plek moeten krijgen, onder andere door de rol van de seksen als makers én objecten te belichten.
Onderzoek naar de positie die de stad Utrecht innam in het assimilatieproces van de surrealistische kunststroming die van Parijs naar de Lage Landen werd gebracht zou eveneens letterlijk moeten worden ‘belicht’, onder meer door enkele wetenschappelijke studies waaronder de zeer uitvoerige scriptie door Drs Helma Linschoten-Van Dam, getiteld J.H. Moesman, Een fijnschilder op het snijvlak van surrealisme en magisch realisme.
Licht en donker
Evenals Friesland en de Franse Provence (kan het uiteenlopender en onverwachter?) bij kunstenaars bekend en geliefd zijn om hun ‘licht’ biedt de oude, oorspronkelijke stad Utrecht door haar noord-zuidoriëntatie en de betrekkelijk lage bouw aan brede grachten en lange oost-west lopende straten een wonderlijk, vaak mysterieus lichtspel met soms keiharde schaduwen – en dat alles onder een glazen stolp.
Licht dat al werd verbeeld door de Italiaanse surrealistische schilder Giorgio De Chirico en onbewust zijn invloed had op Utrechtse kunstenaars die er letterlijk in werden opgezogen.
In Nederland was de zoon van een Utrechtse steendrukker, een van de eersten bij wie op 19-jarige leeftijd het in een kleine galerie in de Vinkenburgstraat belichte surrealisme, kersvers uit Parijs geland, aansloeg. Johannes (Joop) Hendrikus Moesman werd de eerste, door zijn iconische werk Het gerucht, wereldbekende Nederlandse surrealist.
Gerucht of geheim?
Het schilderij, al sinds lang in privébezit en onbereikbaar voor het publiek, wordt tijdens MoesMánia2020 op een aantal openbare plaatsen in Utrecht getoond. De hoofdrolspeelster in het tafereel van een verdwenen Utrechtse straat, badend weer in dat Utrechtse licht, is een blote dame op een fiets, van achteren gezien, met een viool op haar bagagedrager. Dit beeld, niet in olieverf uit 1937, maar in alle denkbare uitvoeringen – waaronder in licht – wordt feestelijk uitgerold als mascotte voor het twee weken durende evenement.
Het gerucht kent een geheim. Het ligt in de bedoeling dat dit wordt ontsluierd tijdens de twee weken durende MoesMánia2020 die idealiter zou moeten starten bij de opening van een in het Centraal Museum te houden tentoonstelling waarin het Utrechtse surrealisme dat zich vormde rond Moesman in het wereldperspectief wordt belicht.
11 mei 2017
Foto: Alice Minjon
De Utrechtse surrealist J.H. Moesman overleed in 1988 in Tull en ’t Waal en werd in Schalkwijk begraven. Nadat de grafrechten waren verlopen, werd Moesman op verzoek van zijn dochter Remke herbegraven, samen met haar moeder, Elsa van Dijk, die in 2007 overleed en in Houten was begraven. Beiden vonden op 11 mei 2017, onder de bezielende leiding en zorg van Ari Doeser, secretaris van de Stichting Muzum en met ondersteuning van vele instanties en donaties van particulieren hun gezamenlijke, laatste rustplaats op de prachtige, door Zocher ontworpen Algemene Begraafplaats Soestbergen te Utrecht.
Foto: Angeliek de Jonge
28 april 2017
In 2020 is het 111 jaar geleden dat de surrealist J.H. Moesman in Utrecht werd geboren.
De Stichting Muzum hoopt in dat jaar Moesman te kunnen herdenken in een MoesMániafestatie, gewijd aan het surrealisme als inspiratiebron voor kunstenaars in vele kunstdisciplines en aanjager van stromingen en sociaal-culturele veranderingen.
Moesman manifesteerde zich in een kring van door het surrealisme aangetrokken kunstenaars die zich, prominenter dan elders in Nederland, in Utrecht had gevormd. Hoe kan het ook anders, met straten en sferen door De Chiricoiaans licht beschenen? André Breton, de geestelijke vader van het surrealisme had Moesman gezegd hem als dé surrealist van de Lage Landen te beschouwen, en hem internationale roem voorspeld. Daarmee werd Utrecht in feite op de kaart gezet als hoofdstad van het Nederlands surrealisme, inspiratiebron voor nieuwe vormen en maatschappelijke uitingen.